20 Ιουλίου 1974, η μαύρη επέτειος.
Είναι γνωστά τα γεγονότα της περιόδου 1967-1974, της περιόδου που οι ελευθερίες και το λαβωμένο από καιρό δημοκρατικό πολίτευμα οδήγησαν στα γεγονότα του πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973. Έπειτα ήρθε η πτώση της χούντας του Παπαδόπουλου. Ο Ιωαννίδης, «ο αόρατος δικτάτορας», ο μοιραίος άνθρωπος, ανέτρεψε το προηγούμενο καθεστώς για λόγους που συνδέονται με το διεθνή παράγοντα (Η.Π.Α) και ως τον Ιούλιο του 1974 κάθε ίχνος θεσμικού καθεστώτος καταστρατηγήθηκε. Η στροφή προς τον ολοκληρωτισμό και την τρομοκρατία δε συμβάδιζε με την ελληνική αλλά και τη διεθνή συγκυρία. Το τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ και η αλλαγή του καθεστώτος στη Πορτογαλία άνοιγαν το δρόμο για τον εκδημοκρατισμό.
Ωστόσο η χούντα του Ιωαννίδη φαίνεται ότι όχι μόνο δεν είχε κατανοήσει την ανάγκη αυτή αλλά με την ανόητη και καθ’ όλα προδοτική ανατροπή του Μακάριου στην Κύπρο έδωσε τη αφορμή στην Τουρκία να εισβάλλει στο νησί, ενεργοποιώντας έναν όρο της συνθήκης Ζυρίχης-Λονδίνου που είχαν συνυπογράψει από κοινού Ελλάδα-Τουρκία – Μ. Βρετανία και αφορούσε την παρέμβαση των τριών δυνάμεων σε περίπτωση που το νησί απειληθεί ή ο οιοσδήποτε θελήσει να ανατρέψει τις ισορροπίες στην Κύπρο. Η εισβολή του Αττίλα κατέδειξε ότι η χούντα του Ιωαννίδη ήταν ανέτοιμη να ανταποκριθεί στις περιστάσεις αφού έπειτα από το φιάσκο της επιστράτευσης και την άρνηση του Γ΄ σώματος στρατού να πολεμήσει, εναπέθεσε τις ελπίδες της στο διεθνή παράγοντα για να αποτρέψει έναν Ελληνοτουρκικό πόλεμο.
Δυστυχώς, σήμερα, υπάρχουν συνάνθρωποί μας που παραγνωρίζουν την πραγματικότητα σε σημείο που κονιορτοποιούν ιδέες φιλελεύθερες και δημοκρατικές στο βωμό της ημιμάθειάς τους. Τον Ιούλιο και Αύγουστο του 1974, ο αναβρασμός που επικρατούσε στην Κύπρο έφθασε στα όρια έκρηξης. Το κίνημα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου που είχε υποθάλψει η χούντα της Αθήνας και η τουρκική εισβολή που ακολούθησε τραυμάτισαν βαθύτατα τις μετέπειτα σχέσεις των πέντε χωρών που είχαν άμεσα εμπλακεί: Κύπρος, Ελλάδα, Τουρκία, Βρετανία και ΗΠΑ. Το ιστορικό των εξελίξεων της περιόδου παραμένει αποσπασματικό και πολλές πτυχές παραμένουν ακόμη άγνωστες κυπριακή κρίση του 1974 ως χαρακτηριστικό παράδειγμα της μεταβαλλόμενης αμερικανικής επιρροής στην Ελλάδα και την Τουρκία. Τελικά όμως θα μείνει αναπάντητο το ερώτημα σχετικά με το βαθμό κατά τον οποίο η αμερικανική «ανικανότητα» το 1974 αναφορικά με το κίνημα που είχε υποθάλψει η Ελλάδα και την τουρκική εισβολή που ακολούθησε ήταν αποτέλεσμα αδυναμίας ή απροθυμίας χρήσης μοχλών επιρροής που την εποχή εκείνη ήταν στη διάθεση των Η.Π.Α.
Οι πολιτικοί πήραν ξανά την εξουσία και με μετριοπαθή στάση αποκατέστησαν τη συνέχεια με τη πριν του 1967 κατάστασης. Ο πολιτικός κόσμος αντιλαμβανόταν την εξουσία με δημοκρατικότερο και σαφώς προσεκτικότερο τρόπο. Η νομιμοποίηση του Κ.Κ.Ε αποτελούσε πράξη προόδου. Το σύνταγμα του 1975, παρ’ όλες τις ατέλειες του υπήρξε από τα πιο φιλελεύθερα που γνώρισε ο τόπος. Ωστόσο γεγονός παραμένει ότι η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο υπήρξε η αιτία της πτώσης της χούντας το 1974 αφήνοντας πίσω της τους 1619 αγνοούμενους συμπατριώτες μας που κατάπιε ο αδηφάγος Αττίλας και το 37% του κυπριακού εδάφους υπό τουρκική κατοχή. Περίπου 200,000 εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα, περίπου 4,000 νεκροί, και 1619 δηλώθηκαν αγνοούμενοι. Οι Τούρκοι κατακτούν το 65% της καλλιεργήσιμης έκτασης , το 70% του ορυκτού πλούτου, το 70% της βιομηχανίας, το 80% των τουριστικών εγκαταστάσεων.
Ο «συνωστισμός» των ελευθεριών και της δημοκρατίας υπήρξε ένα μάθημα για την διαχείριση της εξουσίας, του κοινοβουλευτικού ήθους και της συνταγματικής εναρμόνισης πολιτών και πολιτικών ως τις μέρες μας. Η δημοκρατία αποτελεί το πολίτευμα που οδηγεί στην ευημερία, την πρόοδο και την προκοπή ανθρώπων και κρατών. Αποτελεί την κατάκτηση του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Ωστόσο, εδράζεται στη συμμετοχή όλων. Δυστυχώς όσο η απάθεια νικά τη συμμετοχή, όσο η μαζικότητα ηττάται από την περιθωριακή ιδιώτευση, όσο η δημιουργική σκέψη ταπεινώνεται από την κάθε λογής προπαγάνδα, τόσο ο λαός μας θα υποχωρεί κοινωνικά.
Η δημοκρατία είναι πολύτιμη και χρειάζεται περιφρούρηση με ένα νομικό οπλοστάσιο ικανό να λειτουργεί αποτρεπτικά σε όποιον θελήσει να «συνωστίσει» τις ελευθερίες κα τα δικαιώματα όλων μας με όποιον τρόπο και αν φαντάζεται.. Όπλο στη φαρέτρα των πολιτών, η ευρεία και σε βάθος γνώση των γεγονότων του παρελθόντος και μόνος νοηματοδότης, η συμμετοχή.
Ο Βολτέρος έλεγε ότι « Η ιστορία δεν είναι τίποτα άλλο από μια καχεκτική εικόνα των ανθρώπινων κακοτυχιών και εγκλημάτων που, αν δε διδαχτούν, θα ξανασυμβούν».
Χρίστος Π. Γαληρόπουλος
MS.c Φιλόλογος Α.Π.Θ